W tym roku upłynęło 70 lat, od kiedy firmy transportowe korzystają z karnetu TIR, ułatwiającego procedury celne i zapewniającego dodatkowe ubezpieczenie. Konwencja regulująca to rozwiązanie została co prawda zawarta w 1949 roku, ale dopiero trzy lata później – dokładnie 9 stycznia 1952 roku – karnet TIR po raz pierwszy został wykorzystany w praktyce. Jeszcze w tym samym roku do przewoźników trafiło kolejne 3 tys. karnetów, w 1960 roku ich liczba przekroczyła już 100 tysięcy, natomiast dzisiaj liczy się je po prostu w milionach. Zakres obowiązywania karnetu zaczął się też rozszerzać, początkowo pozwalając na transport międzynarodowy, a z czasem też na międzykontynentalny.
By uczcić powyższy jubileusz, postanowiłem zaprezentować Wam historyczne zdjęcie, przedstawiające właśnie jeden z pierwszych przejazdów międzykontynentalnych z użyciem karnetu TIR. Fotografia ta została wykonana pod koniec 1966 roku i opublikowała ją międzynarodowa organizacja przewoźników IRU, która bezpośrednio odpowiadała za stworzenie omawianej konwencji.
Omawiane zdjęcie:
Ciężarówka z fotografii to angielski AEC Mammoth Major Mk5, który w grudniu 1966 roku załadował drobnicę z Londynu do Teheranu. Pojazd ciągnął przy tym dwuosiową przyczepę, a trasa jego przejazdu miała liczyć 6,5 tys. kilometrów. W założeniu dwóch kierowców miało pokonać ten dystans w 14 dni, a o szybkie przekraczanie europejskich granic miał zatroszczyć się właśnie karnet TIR (obejmujący wówczas kraje europejskie oraz Turcję, bez Iranu). Problem jednak w tym, że na wschodzie Turcji kierowcy trafili na ekstremalne warunki pogodowe, które wywołały ogromne opóźnienia. Na przełęczy Tahir nocne temperatury spadły nawet do -40 stopni Celsjusza, a na jednym z postojów układ napędowy AEC najzwyczajniej w świecie zamarzł. Ciężarówka została przy tym unieruchomiona na pięć dni, a czekający na poprawę pogody kierowcy wykonali dołączone zdjęcie.
Pokonanie trasy w ciągu 14 dni okazało się po prostu niemożliwe. Niemniej AEC w końcu zjechało z przełęczy, przejazd udało się ukończyć, a właściciel ciężarówki – firma Asian Transport – krótko później uruchomił stałe połączenie drogowe między Wielką Brytanią a Iranem. Dało to początek masowym przewozom drogowym na Bliski Wschód, które tak powszechnie wykonano w latach 70-tych oraz 80-tych. Rozpropagowało to też karnet TIR na skalę międzykontynentalną, już w 1975 roku obejmując nim pierwsze kraje Bliskiego Wschodu. A przy okazji wschodnioturecka zima oraz niesławna przełęcz Tahir na całe lata stały się zmorą europejskich kierowców. Mogliście o tym przeczytać między innymi w polskiej serii opowiadań „Tirem do Iranu”, spisanej przez pana Adama Frąckowiaka z Pekaes Warszawa.
Na koniec należy się jeszcze kilka zdań o ciężarówce, którą był AEC Mammoth Major Mk5. Model ten był produkowany w latach 1958-1965, a więc już w momencie wykonania fotografii był to pojazd z technologią z poprzedniej dekady. Jego napęd stanowił 11,3-litrowy, wolnossący silnik o mocy 165 KM, łączony z pięcio- lub sześciobiegową przekładnią. Taki napęd musiał wystarczyć dla zestawów, które zwykle ważyły w tym okresie po 24 tony. Co też ciekawe, z fabryki Mammoth Major Mk5 mógł wyjechać bez kompletnego nadwozia, mając obudowaną jedynie przednią część pojazdu. Resztę, a więc szoferkę i ewentualną część sypialną, trzeba było zamówić u zewnętrznego producenta. Była to oczywiście szoferka montowana na podwoziu na stałe, z tunelem silnika sięgającym znacznie powyżej foteli. Wszystko to doskonale więc pokazuje w jak spartańskich warunkach kursowało się przed pół wieku w międzykontynentalne trasy.
Jeśli szukacie dodatkowych informacji o karnecie TIR, jego historii oraz możliwym wykorzystaniu, zapraszam do następującego artykułu z 2019 roku: Artykuł na „Dzień Tira” – skąd wzięły się karnety TIR, jak się rozwijały i co z używaniem tego słowa?
AEC Mammoth Major Mk5 w czasie jazdy:
