Autor tekstu: Jacek Franek
Są marki znane teraz już tylko z historycznych zapisków, pożółkłych zdjęć czy pojedynczych zardzewiałych aut stojących jeszcze być może na zapomnianych złomowiskach. Francuskiej marki Latil już nie ma. Lata sławy ma za sobą, a takie ostatnie miała w latach 50. XX wieku. W 1955 r. powstała niemal powszechnie u nas znana firma Saviem, z połączenia właśnie marki Latil, działu pojazdów ciężarowych Renault oraz marki Somua. Mniej znana ciężarówkowa marka Richard Continental dołączyła do firmy Saviem w 1965 roku, a Sinpar w 1975. W roku 1978 firmy Berliet i Saviem połączyły się tworząc jedynego producenta ciężkich pojazdów użytkowych we Francji, który ostatecznie przekształcił się w Renault Véhicules Industriels (Dział Ciężarówek w grupie Renault). Ale niechcący rozpędziliśmy się… Wróćmy do francuskiej marki Latil.
Założyciel marki Latil Georges Latil, urodził się w Marsylii, był inżynierem i autorem wielu wynalazków, które wywarły trwały wpływ na przemysł motoryzacyjny, między innymi na napęd na przednie koła. Latil miał 19 lat, kiedy zainspirował się…. rzepką kolanową do złożenia wniosku patentowego zawierającego zasadę przekładni przegubowej, która pozwalała na obsługę kół przedniej dzielonej osi, zapewniając im zarówno funkcję jazdy, jak i kierowania. Założył firmę Avant-Train Latil, która oferowała części przedniej osi nadające się do zastosowania w pojazdach konnych lub podwoziach samochodowych. Był to chyba jedyny przypadek w dziejach motoryzacji, gdzie inspiracją lub pomysłem do rozwoju była zwykła rzepka kolanowa, czyli jakiś problem medyczny pomógł w tworzeniu konstrukcji pojazdu.
W 1911 r. Latil stworzył pierwszy pojazd terenowy z napędem na cztery koła, który francuska armia zamówiła już w 1913 r. Ciągnik artyleryjski z napędem 4×4 (TAR) był używany do holowania dział kalibru 155 mm, zastępując konie, i był używany na słynnej trasie Voie Sacrée , czyli na tzw. Świętej Drodze, którą prowadzono w 1916 r. francuskie zaopatrzenie na pole wielkiej bitwy pod Verdun.
Sławę firmie Latil przyniosły pierwsze informacje o gąsienicach określanych mianem ,,Mécanisme à Chenille”. Te zespoły gąsienicowe zostały zaprojektowane i zbudowane przez fabrykę Delahaye, a rozwiązanie to było chronione patentem już od 1915 roku pod nazwą „Mécanisme de Chenille Delahaye”. Ta francuska firma motoryzacyjna, założona przez Emila Delahaye w 1894 roku jest w sumie jednak bardziej znana ze swoich samochodów niż gąsienic zamiast kół. A to trochę błąd. Każda jednostka gąsienic składała się z koła napędowego, koła napinającego i trzech kół jezdnych. Koło napędowe było połączone łańcuchem z mniejszym kołem zębatym na kadłubie. Łączniki gąsienic wykonano z prasowanej stali z podniesioną krawędzią z tyłu, aby zapewnić przyczepność na miękkim podłożu. Stosowanie gąsienic zamiast kół podwyższało prześwit pojazdu i czyniło go bardziej sprawnym w terenie lub na polu bitwy.
Wróćmy jednak do marki Latil i wybiegnijmy nieco do przodu. Latil produkował ciężarówki, pojazdy użytkowe oraz ciągniki rolnicze lub leśne, które były dobrze znane ze swojej solidności. Po wielu latach okazało się, że produkcja seryjna, która była zbyt mała, doprowadziła do fuzji Automobiles Industriels Latil z oddziałem samochodów ciężarowych Régie nationale des factorys Renault i Somua w 1955 roku, tworząc firmę SAVIEM LRS (to jeden długi skrót: Société Anonyme de Vehicle Industriels et d’Élquipement Mechiniques Latil Renault Somua). SAVIEM to skrót nazwy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pojazdów przemysłowych i sprzętu mechanicznego Latil Renault Somua. Niech nie zmyli nas za bardzo pierwsza pozycja marki Latil w tym skrócie LRS, bo być może zastosowano tu wyłącznie porządek alfabetyczny. Zresztą samodzielnie każda z tych marek miała swoje zasługi w rozwoju francuskiej ciężarowej motoryzacji
Trochę zapomnieliśmy o założycielu marki Latil. Odznaczony Legią Honorową Auguste Joseph Frédéric Georges Latil (1878-1961), był inżynierem z Marsylii, a w 1897 r. opatentował przekładnię, która umożliwiającą kierowanie napędu na koła przednie jak i kierowanie nimi, proces nazwany został „L’Avant-Train Latil”.
W 1908 roku Georges (bo tego imienia głównie używał) Latil i Charles Blum założyli Compagnie française de Mécanique et d’Automobile w Levallois-Perret. W 1913 roku Latil zaprojektował TAR, ciągnik 4×4 do holowania armat. Powstało około 3000 takich maszyn, a już rok później. Georges Latil założył w Suresnes firmę produkującą samochody ciężarowe Latil. Nowa firma specjalizowała się w ciągnikach z napędem na wszystkie koła. W 1915 roku oferta obejmowała ciężarówki o ładowności od 1,5 do 10 ton.
Kilka lat po zakończeniu wojny, w 1924 r. Latil stworzył nowy ciągnik dla rolnictwa, leśnictwa i robót publicznych. Również w 1929 roku firma Latil zamontowała opony dętkowe w swojej gamie pojazdów zamiast tzw. masywów. Trzeba wspomnieć, że masywy były bardzo popularne wśród producentów samochodów ciężarowych jeszcze nawet w latach 30. XX wieku i w niektórych ciężkich maszynach roboczych stosowane są nawet obecnie. Poważnym jednak problemem tego rozwiązania była ograniczona do ok. 30 km/h prędkość poruszania się pojazdów, co mimo zalety bezpieczeństwa (nie było szansy przebicia opony) nie do końca rozwiązywało to problemy konstruktorów pojazdów, którzy marzyli o budowie pojazdów znacznie szybszych od konnych zaprzęgów.
Dokładnie 22 listopada 1928 r. firma Charles Blum & Cie została przekształcona w spółkę akcyjną pod nazwą Automobiles Industriels Latil. Jej akcje były notowane na giełdzie w Paryżu.Z kolei 6 marca 1930 roku Georges Latil został mianowany rycerzem Legii Honorowej, a uznano gównie jego zasługi dla Francji w okresie Wielkiej Wojny 1914-18.
W latach 1932-37 ciężarówki Latil były budowane na licencji w Wielkiej Brytanii przez firmę Shelvoke & Drewry, pod marką Traulier. Ta angielska firma swą działalność rozpoczęła w 1921 r. jako spółka Harry’ego Shelvoke i Jamesa Drewry. Dwaj Anglicy tworzyli różne pojazdy, ale największy sukces odnieśli w projektowaniu i produkcji pojazdów użytkowych. W tamtych czasach śmieciarki komunalne były prawie wyłącznie konne i sumie bardzo nieekonomiczne . W swoim pojeździe o nazwie SD Freighter Shelvoke i Drewry zaoferowali zmotoryzowaną, niskobudżetową alternatywę, która stała się niemal uniwersalna.
Shelvoke i Drewry szybko stali się uznanymi innowatorami w dziedzinie projektowania pojazdów do zbiórki śmieci, w których zastosowano obrotowe nadwozie (wielki kubeł) do redystrybucji ładunku. I znowu wracamy do Francji…
W 1939 roku Georges Latil przekazał swoją firmę Charlesowi Blumowi. Przeczuwając zbliżającą się wojnę, w latach 1939 i 1940 r. marka Latil produkowała różne rodzaje dużych aut terenowych do holowania armat. Z czasem używali ich też Niemcy…
Po zakończeniu działań wojennych już w 1946 roku marka Latil zaprezentowała cztery serie ciężarówek na targach motoryzacyjnych w Paryżu. Były to: samochód ciężarowy o dopuszczalnej masie całkowitej 6 ton; ciągnik do 14-tonowych przyczep oraz ciągnik rolniczy i leśny. Wszystkie te modele zostały wyposażone w 4-cylindrowy silnik wysokoprężny o mocy 80 KM, pięciobiegową manualną skrzynię i hamulce pneumatyczne. Był też samochód dostawczy o ładowności aż 15 ton, z sześciocylindrowym silnikiem wysokoprężnym. W 1948 roku wyprodukowano zmodernizowaną nową ciężarówkę z kabiną z przodu oznaczoną jako Latil H2F A1 Y10 w konfiguracji 6×2. Bazowa jej konstrukcja znana była od 1935 r. Pojazd był wyposażony w 8,3-litrowy, 6-cylindrowy silnik wysokoprężny o mocy 120 KM, ośmiobiegową przekładnię, a maksymalna ładowność sięgała 26 ton. W 1954 roku Latil zaoferował kolejny samochód ciężarowy: H16 A1 B8 A, wyposażony w 6-cylindrowy silnik wysokoprężny z wtryskiem bezpośrednim o mocy 150 KM, 10-biegową skrzynię przekładniową oraz hamulcami pneumatycznymi. Jego ładowność wynosiła 10 ton, a dwuosiowy pojazd napędzany był na koła tylne. Dostępne były dwa rozstawy osi 350 i 500 cm. Mimo prezentacji ciekawie zabudowanych podwozi, także przez niezależne firmy, historia marki Latil powoli dobiegała końca…
Jeszcze w 1963 roku firma SFAC należąca do Grupy Schneider stworzyła Société Latil Batignolles, i to tylko w celu nabycia praw i sprzedaży wyłącznie ciągników rolniczych i leśnych marki Latil. W 1974 roku kontrolę nad nową firmą przejął Marcel Brimont z firmy Brimont SA. W 1993 roku firma Brimont zaprzestała budowy ciągników leśnych i definitywnie marka Latil nie miała już szans na pojawienie się na jakichkolwiek pojazdach.
