Od kilku miesięcy toczą się dyskusje na temat potencjalnego wsparcia dla polskich firm transportowych, mającego ograniczyć skutki branżowego kryzysu i gwałtownie rosnących kosztów. Jednym z najczęściej wymienianych przy tym pomysłów są zmiany w systemie ubezpieczeń społecznych (czyli popularnego ZUS-u), mające podlegać na obniżeniu obciążeń dla przewoźników. Spójrzmy więc co dzieje się w tej sprawie dalej i jak ustosunkowują się do tego poszczególne ministerstwa.
1. Krytyka
Najnowsze doniesienia na ten temat odnoszą się do oświadczenia pani senator Anny Górskiej z 5 września bieżącego roku. W swoim piśmie wyraziła ona zaniepokojenie powyższym pomysłem, stwierdzając, że zmiany dotyczące składek ZUS w firmach transportowych mogą negatywnie wpłynąć na sytuację kierowców. Podkreśliła też, że ma to szczególne znaczenie w obliczu wyjątkowo wymagającego charakteru tego zawodu, między innymi przez rozłąkę z rodziną. Dlatego pani senator poprosiła o skomentowanie tej sprawy przez Ministerstwo Infrastruktury oraz Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
2. Odpowiedzi
Oba wymienione ministerstwa odpowiedziały na powyższe oświadczenie, przesyłając swoje oficjalne pisma (zamieszczam je pod tekstem). Tym samym możemy się dowiedzieć jak poszczególne resorty obecnie zapatrują się na kwestię zusowego wsparcia.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej raczej krytycznie odniosło się do postulatów składanych przez przewoźników. Podkreślono, że utrzymywanie konkurencyjności polskich firm nie może odbywać się poprzez zmniejszenie ochrony ubezpieczeniowej dla kierowców. Stwierdzono też, że równość w zakresie ubezpieczeń społecznych wynika z zasad zapisanych w Konstytucji RP.
Na co Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pozostaje otwarte, to wprowadzenie specyficznej formy wsparcia, utrzymującej ubezpieczenia kierowców na dotychczasowym poziomie, ale obniżającym koszty ponoszone przez przewoźników. Tutaj jednak zauważono, że byłoby to rozwiązanie kosztowne dla państwa, mogące zwiększyć deficyt budżetowy. Dlatego kluczową decyzję w tym zakresie przypisano Ministerstwu Finansów.
Ministerstwo Infrastruktury zaczęło od zwrócenia uwagi, że pomysł ze zmianami w ZUS-ie jest bezpośrednią odpowiedzią na postulaty przewoźników. Podkreślono też, że to następstwo wielkich zmian zachodzących w unijnym transporcie oraz w sytuacji geopolitycznej.
Poza tym resort stwierdził, że zmiany w ZUS-ie dla kierowców miałyby mieć charakter ograniczony i tymczasowy, a jednocześnie są tylko jednym z kilku pomysłów na wsparcie dla przewoźników, dopiero poddawanym pod dyskusję. Ewentualną realizację tych planów skomentowano stwierdzeniem, że wszystko zależy od uzgodnień z innymi ministerstwami oraz od dialogu z branżą transportową. Mówiąc więc krótko, Ministerstwo Infrastruktury zasugerowało, że pomysł z zusowym wsparciem jest na bardzo wstępnym etapie.
Podsumowanie jest więc takie, że jedno ministerstwo ma poważne obiekcje względem omawianego pomysłu, natomiast drugie głównie się z tego pomysłu tłumaczy, raczej nie paląc się do realizacji.
3. Fragmenty omówionych pism
Pełna treść oświadczenia pani senator znajduje się pod tym linkiem, natomiast najważniejszy fragment wklejam poniżej:
[…]
Wielu kierowców ciężarówek wyraża głębokie zaniepokojenie takim rozwiązaniem, widząc w nim zagrożenie dla swoich praw pracowniczych i warunków pracy. Tymczasowe obniżenie stawek ZUS może wpłynąć negatywnie na ich przyszłe świadczenia emerytalne i zdrowotne, co budzi uzasadnione obawy o bezpieczeństwo socjalne tych osób.
Kierowcy międzynarodowi już teraz pracują w wymagających warunkach, często daleko od domu i rodziny. Ich praca wiąże się z dużym stresem i ryzykiem, a ewentualne obniżenie stawek ZUS może pogorszyć ich sytuację finansową i socjalną.
Dlatego też proszę Państwa o udzielenie informacji, czy Ministerstwo Infrastruktury faktycznie podjęło kroki mające na celu wprowadzenie takiego rozwiązania oraz czy Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zajęło stanowisko w odniesieniu do tej propozycji.
Proszę również o informację, czy Ministerstwo Infrastruktury rozważało inne formy wsparcia dla firm transportowych, które nie obciążałyby dodatkowo kierowców ciężarówek, oraz czy były w tej sprawie prowadzone konsultacje z przedstawicielami związków zawodowych i organizacji reprezentujących kierowców.
Pełną odpowiedź Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej znajdziecie pod tym linkiem, natomiast poniżej zamieszczam najważniejszy fragment:
[…]
W odpowiedzi do Ministra Infrastruktury z 22 lipca 2024 r. Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazała, że stworzenie warunków konkurencyjności polskich przewoźników lub ich poprawa nie powinny rzutować na zmniejszenie ochrony ubezpieczeniowej kierowców i wysokości ich świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Jest to niezwykle istotna kwestia, ponieważ świadczenia pieniężne z ubezpieczeń społecznych mają niejako zastępować utracone zarobki w związku z czasową lub trwałą utratą przez kierowców zdolności do pracy zarobkowej, a także rekompensować rodzinie utratę głównego lub jednego z głównych żywicieli – w przypadku śmierci kierowcy (renty rodzinne).
[…]
Preferencyjne traktowanie wybranej grupy należy rozpatrywać w kontekście konstytucyjnej zasady równości, sformułowanej w art. 32 Konstytucji RP, oraz zasady równości wszystkich ubezpieczonych w zakresie ubezpieczeń społecznych, zadeklarowanej w art. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497, z późn. zm.). Także istniejące orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego wskazuje i podkreśla konieczność stosowania zasady równości wszystkich płatników i ubezpieczonych w zakresie m.in. obowiązku opłacania składek.
[…]
W odpowiedzi do Ministra Infrastruktury podkreślono również, że Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pozostaje otwarty na sugestie dotyczące propozycji zmian w zakresie uprawnień i obowiązków poszczególnych grup ubezpieczonych i płatników składek. Należy przy tym podkreślić, że większość rozwiązań w tym zakresie – także te przedstawione przez Ministra Infrastruktury – mają bezpośredni wpływ nie tylko na sytuację ubezpieczeniową kierowców i ich rodzin, ale i na sytuację finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: „FUS”), a w konsekwencji na budżet państwa, z którego dotacja do FUS, kompensująca utrzymujący się w nim stale deficyt, jest finansowana. Z tego powodu kluczowe przy podejmowaniu decyzji o ewentualnym procedowaniu proponowanych przez Ministra Infrastruktury zmian powinno być stanowisko Ministra Finansów, zajęte w sprawie możliwości zabezpieczenia odpowiednich środków na zwiększenie z tego tytułu dotacji do FUS. Ma to szczególne znaczenie, biorąc pod uwagę objęcie Polski przez Unię Europejską procedurą nadmiernego deficytu budżetowego.
Pełną odpowiedź Ministerstwa Infrastruktury znajdziecie pod tym linkiem, natomiast poniżej zamieszczam najważniejszy fragment:
[…]
Odpowiadając na postulaty branży transportowej w kwestii możliwości obniżenia kosztów zatrudnienia pracowników w transporcie międzynarodowym, Ministerstwo Infrastruktury, w ramach prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw (UD 18), poddało pod dyskusję możliwość przyjęcia ograniczonych w czasie rozwiązań, które pozwoliłyby polskim przewoźnikom drogowym wykonującym międzynarodowy transport drogowy na dostosowanie się do zmieniających się realiów prowadzenia działalności transportowej w obliczu stale rosnących kosztów pracy, tak aby zapobiec fali upadłości w branży transportu drogowego.
Jednocześnie należy podkreślić, że zaproponowane przez resort infrastruktury rozwiązanie polegające na czasowym obniżeniu niektórych składek na ubezpieczenia społeczne kierowców, pozostaje zaledwie jednym z tematów uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji publicznych przedmiotowego projektu ustawy, który przede wszystkim ma na celu zwiększenie skuteczności przeciwdziałania nieuczciwej konkurencji poprzez zwiększenie efektywności wykonywania kontroli podmiotów uczestniczących w przewozach drogowych oraz wzmocnienie egzekucji przepisów prawa dotyczących wykonywania przewozu drogowego rzeczy przez podmioty uprawnione.
Odnosząc się zaś do samej kwestii czasowego obniżenia niektórych składek na ubezpieczenie społeczne kierowców, należy podkreślić, że na chwilę obecną przedłożona propozycja jest wciąż przedmiotem uzgodnień z właściwymi ministerstwami oraz dialogu ze środowiskiem branży transportu drogowego.